Organik tarım, sürdürülebilir bir ekosistem, güvenli gıda, sağlıklı beslenme, sosyal adalet ve hayvanlar için iyileştirilmiş ekolojik yaşam koşulları sağlayan bir dizi sürece dayanan bütünsel bir sistem yaklaşımıdır. Tarımsal üretimde kullanılan kimyasalların (pestisitler, haşere kontrol ürünleri ve gübreler gibi) insan ve hayvan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri giderek daha belirgin hale gelmektedir. Organik tarım sistemi tüm bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için geliştirilmiştir. Mümkün olduğunca az kimyasal gübre ve pestisit kullanılmasını ve bunların yerine aynı etkiye sahip organik gübre ve biyolojik mücadele yöntemlerinin kullanılmasını içerir.

Organik tarım, tarih öncesi çağlardan beri kullanılan geleneksel yöntemlere dayanan, GDO’suz tohum ve bitkiler, doğal meralar ve işlenmiş yem kullanılmayan hayvanlar ve antibiyotik kullanılmayan hayvanlarla kimyasal içermeyen tarımsal ürünler üretmeyi amaçlayan bir tarım yöntemidir. Brüksel Avrupa Parlamentosu Tüzüğü’ne (27 Nisan 2018) göre organik tarım, iklim ve çevre dostu uygulamalarla yüksek düzeyde biyolojik çeşitlilik sağlayan ve tüketicinin madde ve yöntemlerle üretilen ürünlere yönelik talebini karşılayan yüksek hayvan refahı ve üretim standartlarının uygulanmasını içeren entegre bir tarımsal yönetim ve gıda üretimi sistemi olarak tanımlanmaktadır. Organik tarımın tanımlanması, uygulanması, kontrolü ve yaygınlaştırılması amacıyla Organik Tarım İlke ve Uygulamaları Yönetmeliği yayımlanmıştır. Bu yönetmelik, ürünün doğal karakterinin korunması, doğumdan hasada kadar tüm aşamaların kontrol edilmesi, çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve insan sağlığının sağlanması için gerekli koşulları ortaya koymaktadır.

IFOAM’a (Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu) göre organik tarım aşağıdaki ilkelere dayanmaktadır:

– Organik tarım toprağın, bitkilerin, hayvanların ve insanların sağlığını bir bütün olarak korumalı ve geliştirmelidir.

– Çevreyle ilişkili sistemlere ve dönüşüme dayanan organik tarım, yukarıda bahsedilen sistemleri taklit etmeli ve sürdürülebilirliklerinin korunmasına katkıda bulunmalıdır.

– Organik tarım, çevre ve yaşam süreçlerinde eşitliği sağlayan ilişkilere dayanmalıdır.

– Organik tarım, şimdiki ve gelecek nesillerin ve çevrenin sağlığını ve refahını korumak için ihtiyatlı ve sorumlu bir şekilde uygulanmalıdır.

Organik tarımın en iyi uygulamaları ve yöntemleri aşağıdaki gibidir:

– Ürün rotasyonu (toprağı giderek zayıflatan monokültürlerden kaçınmak).

– Yeşil gübre kullanımı

– Hayvan gübresi ve bitki atıklarının (kompost) kullanımı

– Organik maddenin geri dönüşümü

– Alternatif bitki koruma ürünleri (doğal zararlılar) ve hayvan yemi kullanımı.

– Bölgenin özel koşullarına dayanıklı yerel bitki çeşitlerinin ve hayvan ırklarının kullanılması.

– Yüksek standartlarda hayvan refahının sağlanması.

– Genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO’lar) ve GDO’lardan veya GDO’larla üretilen ürünlerin kullanımından kaçınılması.

Organik Tarım Sertifikası

Çevreyle uyumlu bir üretim şekli olan organik üretim, tarımsal ve yerel kaynakların kullanımına dayalı, kendi kendine yeten kapalı döngü bir sistemin oluşturulması ve nihai ürünün değil tüm üretim sürecinin kontrol edildiği ve sertifikalandırıldığı bir üretim sistemidir. Sözleşmeli çiftçiler sebze bahçelerinde ve tarlalarında pestisit, hormon ve sentetik kimyasal gübre kullanmamayı taahhüt etmektedir. Bu koşullar altında üretilen her organik ürün, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından tanınan bağımsız uluslararası denetim şirketleri tarafından verilen ve ürünün organik bir ürün olarak kontrollü bir şekilde yetiştirildiğini onaylayan bir ‘organik sertifika’ alır.

Denetçiler, öngörülen süre içinde saha çalışması yapar ve araziyi Organik Tarımın Esasları ve Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik uyarınca hazırlanan organik tarım kontrol listesine uygun olarak inceler. Denetim sırasında denetçi, sahadaki faaliyetlerin geçmiş yıllardaki durumunu, mevcut uygulamaları, sahadaki genel durumu ve üretilen ürünleri, risk durumlarını, işletme defterlerini ve konuyla ilgili raporları inceler. Denetimin sonunda denetçi bir rapor hazırlar. Rapor, Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik kurallarına uygun olarak işletmecinin organik tarım uygulamalarının denetim sonuçlarını içerir. Denetimin olumlu sonuçlanması durumunda, işletmeci organik tarım koşullarını yerine getirdiğini teyit eden bir belge (organik tarım sertifikası) alır; geçiş aşamasını tamamlamışsa, işletmecinin sertifikası ile eşzamanlı olarak bir organik üretim sertifikası düzenlenir. Olumsuz bir sonuç durumunda, işletmeci durumdan haberdar edilir (olumsuz sertifikasyon karar mektubu) ve aşama en baştan devam ettirilir.

Türkiye’de organik üretimde sözleşmeli tarım uygulaması başlatılmıştır; bu uygulamaya göre, çiftçiler ve üretim şirketleri, üretim aşamasında girdileri tedarik etmek ve hasat aşamasında ürünü satın almak için mahkemeye başvurma hakkı ile sözleşme yapmaktadır. Sözleşmeli tarım, alım, fiyat, satış ve prim garantisi vererek üreticilere fayda sağlamaktadır.

Organik Tarıma Geçmeye Karar Verdikten Sonra Ne Yapılmalıdır?

– Yurt içi ve yurtdışında yürürlükte olan yasa ve yönetmeliklerin incelenmesi

– Çevresel ve ekonomik analizlerin yapılması

– Mevcut danışmanlık hizmetlerinin araştırılması

– Organik ürünler için standart belirlemek ve üretim hakkında bilgi toplanması

– Ön belgelerin hazırlanması

– Organik üreticiler için üreticiler hakkında bilgi içeren kartların hazırlanması

– Son üç yıla ait üretim bilgileriyle birlikte organik üreticilerin bir listesinin hazırlanması

– Organik tarım arazilerinin krokilerinin hazırlanması

– Organik tarım yönetim planının hazırlanması

– Muayene ve belgelendirme hizmetleri için tekliflerin alınması ve değerlendirilmesi

– Bir gözetim ve belgelendirme şirketi ile sözleşme imzalanması ve gözetim ve belgelendirme      – sürecinin başlatılması

– Denetçinin proje sahibi tarafından hazırlanan belgeleri kontrol etmesi

– Denetim faaliyetlerinin başlatılması

– Üreticiler veya işleyicilerle müzakerelerin yapılması

– Arazi/işletme etütlerinin yapılması

– Gerçekleştirilecek örnekleme ve analizlere karar verilmesi (analizler sadece akredite laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilebilir)

– Organik tarım ilkelerine uygun bir rapor hazırlanması.

– İzlenen her proje için, içeriği talep edilen sertifikasyon modelinde sorulan sorulara cevap vermesi gereken bir rapor hazırlanmalıdır. Sertifikasyon prosedürü, raporu ve eklerini gözden geçiren başka bir yetkili kişi tarafından yürütülür.

– Sertifikasyon prosedürünün başlatılması

– Satış sertifikasının düzenlenmesi

– Satın alma, işleme, paketleme, satış vb. faaliyetler için süreç kontrolü dokümantasyon ve bilgi düzeyinde devam eder.