Şirketlerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararları sistematik olarak azaltmak ve mümkün olduğunca ortadan kaldırmak için geliştirilen yönetim sistemine çevre yönetim sistemi denir. Bu sistemi standartlaştıran koşullar kümesini belirleyen standart ise ISO 14001 Çevre yönetim sistemleri olarak adlandırılmaktadır. Kirliliğe duyarlı ülkelerin 1993 yılında Rio de Janeiro Zirvesi’ni takiben ISO 14001 çevre yönetim sistemi standartları yayınlanmış ve 1996 yılında yürürlüğe girmiştir. Mal ve hizmet üretiminde atıkları azaltmayı, çevreyi korumayı ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamayı amaçlayan ISO 14001 belgelendirmesine verilen önem, sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir ticaret için giderek artmaktadır. ISO 14001 ürünlere değil, hizmetlere (yönetime) yönelik bir standarttır. Ne üretildiği ile değil, ürünlerin nasıl üretildiği ile ilgilenir. Üretim sürecinde şirketler ve çevre arasındaki ilişkiyi ele alır.
Entegre yönetim sistemlerinden biri olan çevre yönetim sistemi standartlarının ilki 1992 yılında İngiliz Ulusal Standartlar Enstitüsü tarafından geliştirilen BS 7750 Çevre Yönetim Sistemi’dir. Ardından Avrupa Birliği, AB Eko-Yönetim ve Denetim Programı’nı (EMAS) oluşturmuştur. Son olarak 1996 yılında ISO 14001 oluşturulmuştur. Dünyada en yaygın kullanılan çevre yönetim sistemi standardıdır ve uluslararası bir işbirliğinin parçası olarak ISO tarafından yayınlanmıştır. ISO 14001 çevre yönetim sistemi, doğal kaynakların kullanımını azaltmayı ve toprağa, suya ve havaya verilen zararı en aza indirmeyi amaçlayan risk tabanlı bir yönetim modelidir.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sisteminin Avantajları
– Çevre kirliliği kademeli olarak azaltılır. Halk sağlığı korunur. Canlılara (bitki ve hayvanlar) zarar vererek ekosistemin dengesini değiştiren faktörler en aza indirilir.
– Çevresel etkilerden kaynaklanan maliyetler azaltılır.
– Tüketicilerin ve vatandaşların çevresel duyarlılıkları ve beklentileri karşılanır. Bu da bilinçli tüketicilere ulaşma şansını artırır.
– Kuruluş çevreye duyarlı bir şirket imajına sahip olur. Tüketicilerin ve toplumun gözünde prestiji artar.
– Bu da kuruluşu ulusal ve uluslararası rekabette güçlü kılar ve kendi sektöründe tercih edilen şirket haline getirir.
– Çevre yönetim sistemleri için ISO 14001’in gereklilikleri yerine getirilirse, yasal yükümlülükler büyük ölçüde yerine getirilmiş olur.
– Ulusal ve uluslararası mevzuat ve standartlara uyum sağlayarak şirketi olası yaptırımlardan ve yasal sorunlardan korur.
– Acil durumlarda ortaya çıkabilecek çevresel etkileri ortadan kaldırır veya en aza indirir.
– Şirket çalışanları arasında çevre koruma bilincinin artmasını sağlar. Çevre dostu ve korumacı bir şirkette çalışarak çalışanların kuruma olan bağlılığı artar.
– Enerji, su ve benzeri kaynakların verimli kullanılmasıyla tasarruf sağlanır.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardının İlkeleri
– Yükümlülük ve politika: Şirket çevre politikasını oluşturmalı ve ISO 14001 çevre yönetim sistemi standartlarını taahhüt etmelidir.
– Planlama: Şirket, faaliyetlerinin, ürünlerinin ve hizmetlerinin çevresel boyutlarını belirlemeli, taahhütlerini yerine getirmek için hedefler koymalı ve hedeflere ulaşmak için yürütülecek faaliyetleri planlamalıdır.
– Uygulama ve işletme: Şirket, çevre politikasına ve hedeflerine ulaşmak için etkili uygulama göstermek üzere yeteneklerini ve destek mekanizmalarını geliştirmelidir.
– İzleme ve düzeltici eylem: Şirket, çevresel performansını ve faaliyetlerinin başarı oranını ölçmeli ve değerlendirmelidir.
– Gözden geçirme ve iyileştirme: Şirket, genel çevre performansını ve başarısını artırmak için kuruluşunda yürürlükte olan çevre yönetim sistemini gözden geçirmeli ve iyileştirmelidir.
