“Vegan” terimi 1944 yılında Elsie Shrigley ve Donald Watson tarafından “vejetaryen” kelimesinden türetilmiştir. Hayvansal ürünleri yaşamdan dışlayan ve vejetaryen bir yaşam tarzı ve beslenmeyi tercih eden diyet ve yaşam tarzı türü “vegan” olarak adlandırılır. Vejetaryen kelimesi Latince “vegetus” kelimesinden türetilmiştir. 1842 tanımına göre canlı, sağlıklı, hayat dolu anlamına gelmektedir. Kişi et veya hayvansal ürünler tüketmez, ancak hayvansal ürünleri (süt, yumurta, bal, yün, ipek, deri vb.) çeşitli kombinasyonlarda tüketir.
Vegan ve vejetaryen ürünlere yönelik talebin artmasıyla birlikte üreticiler ve tüketiciler, karmaşık içerik beyanları ve gıda etiketlerinden bağımsız olarak ürün uyumluluğunu sağlamak için özel etiketleme arayışına girmiştir. Üreticilerin tek taraflı beyanları, üretim sürecinde kullanılan ancak ürün üzerinde belirtilmeyen bir dizi yardımcı maddenin varlığı, aracıların kontrollü bir şekilde hareket etmesini ve bu konuda eşit derecede duyarlı olmasını gerekli kılmaktadır. V-etiketi, Avrupa Vejetaryen Birliği tarafından geliştirilen ve Uluslararası Vejetaryen Birliği ve üye ülkeleri tarafından tanınan, dünya çapında kullanılan tek semboldür. Bu kültürü test eden, tescil eden, izleyen ve garanti eden kuruluş ve bu kuruluştan alınan sertifika “Vegan Vejetaryen Sertifikası” olarak adlandırılmaktadır.
Ürünlerin içeriklerine ve üretim süreçlerine bağlı olarak V-etiketinin dört farklı alt tanımı vardır:
– Vegan: V-etiketi, ürünlerde ve üretim süreçlerinde süt, yumurta ve bal da dahil olmak üzere hiçbir hayvansal ürün kullanılmadığında geçerlidir.
– Lakto-ovo vejetaryen: Ürünlerde ve üretim süreçlerinde sadece süt veya hayvansal kökenli ürünler kullanılıyorsa lakto-ovo vejetaryen etiketi kullanılır.
Vejetaryen yumurta: Ürünlerinizin içeriğinde ve üretim süreçlerinde sadece yumurta veya hayvansal kaynaklı yumurta ürünleri kullanılıyorsa Vejetaryen yumurta etiketi kullanılır.
Lakto-ovo-vejetaryen: Ürünlerinizin içeriğinde ve üretim süreçlerinde sadece hayvansal kaynaklı süt ve yumurta ürünleri kullanılıyorsa Lakto-ovo-vejetaryen etiketi kullanılır.
Türkiye’de V-Etiketlemesi
Türkiye’deki gıda ihracatçılarının çoğu, bu büyük pazara yönelik ürünleri olmasına rağmen, pazarın ve büyüklüğünün farkında değildir. Temel amaç, üreticilerimizi bu sektörden haberdar etmek ve gıda ihracatçılarımızın mevcut koşullarla veya hammadde ve teknolojik süreçlerde yapılacak bazı küçük değişikliklerle küresel vegan-vejetaryen pazarına tedarik yapabilmelerini sağlamaktır. Üreticiler için yeni pazarlar açan bu sistem, tüketiciler için de daha geniş bir ürün yelpazesi ve daha keyifli bir yaşam anlamına geliyor. Vegan ve vejetaryen pazarı için ilgi çekici olan bu sertifikasyon sistemi, çeşitli gıda alerjileri nedeniyle özel diyet tercihleri olan tüketiciler için de bir seçenek oluşturuyor. Vegan ürünlerde hayvansal içeriklerin bulunmaması, dini nedenlerle özel koşullar arayan tüketicilerin de (örneğin helal gıda) bu koşulları karşılayabileceği anlamına geliyor. Türkiye’deki tek akredite tüccar ve denetçi, EVU’nun tam üyesi ve V-Label Türkiye’nin temsilcisi olan Türkiye Vegan ve Vejetaryen Derneği’dir (TVD).
Vegan Belgesi Denetimi Nasıl Gerçekleştirilir?
Denetim, prosedürlere uygun olarak sertifikasyon sürecini tamamlamış kuruluş ile denetim departmanı arasında yapılan anlaşmada belirtilen bir tarihte, firmanın ürün yelpazesine bağlı olarak en az 1 gün olacak şekilde gerçekleştirilir. Vegan Belgesi denetimi sırasında denetçi, ürüne, üretim sürecine, altyapıya, çevreye ve ürüne (nihai ürüne) ait denetim raporlarını inceler. Denetim sırasında standarttan bir sapma tespit edilirse bu durum firmaya bildirilir. Tespit edilen sapmaların en fazla 3 ay içerisinde düzeltilmesi gerektiği üreticiye bildirilir ve denetim raporunun sunulması ile denetim sonuçlandırılır.
Vegan Sertifikası Uygunsuzluk Sorunu
Vegan Sertifikası almaya hak kazanan kuruluşlar, taahhüt ettikleri koşullara her zaman uymakla yükümlüdür. Prosedürlerin ihlal edilmesi ve yanıltıcı iddialarda bulunulması halinde, vegan üreticiler öncelikle vegan sertifikasının iptali konusunu ele almalıdır. Sertifika iptal edildikten sonra tüketiciler durumdan haberdar edilmelidir.
